Blog

Geschreven door 
Gepubliceerd in Blog

De begeleiding van hoogbegaafde jongeren binnen ECHT

Hoogbegaafde kinderen nemen informatie vanuit de omgeving razendsnel waar en reageren hier veelal sneller en intenser op dan andere kinderen. Zij kunnen gestimuleerd raken van zowel externe als interne prikkels. Dit wordt soms verkeerd geïnterpreteerd door de omgeving (hoge energie wordt dan bijvoorbeeld gezien als hyperactiviteit, creatief denken, waardoor er afgeweken wordt van een opdracht als tegendraads, extreme gevoeligheid als emotioneel jong, etc). Zij ontwikkelen zich niet volgens de norm en dat is lastig voor de omgeving om goed te duiden.

Uitingen van emotionele intensiteit kunnen verstorend werken in een ‘routine’ van een klas of gezin. De eerste reactie van een omgeving is vaak om dit te willen temperen.  Er wordt hierbij helaas te vaak voorbij gegaan aan de beleving van het hoogbegaafde kind zelf. De intensiteit van voelen en beleven is dermate heftig dat het kind dit moeilijk gereguleerd krijgt. Wanneer de omgeving er dan nog een stapje bovenop doet door heftige reacties, commando's om het gedrag te stoppen, verwijten, etcetera is het voor een kind soms onmogelijk om hier op een niet-beschadigende wijze uit te komen. Wanneer je een intens voelend hoogbegaafd kind vraagt om niet meer zo intens te zijn, vraag je namelijk om zijn/haar hele 'zijn' aan de kant te zetten (met de impliciete boodschap dat het ‘zijn’ dus niet oké is….). Intense kinderen vallen buiten de ‘norm’. Maar betekent dit dat de emoties overdreven zijn? Dat zij zich vooral aan moeten passen en intense emoties en gedachten weg moeten proberen te duwen? Veel begeleiding/coaching en therapie gaat hier wel naar uit als je onvoldoende kennis hebt omtrent hoogbegaafdheid. Dan kan begeleiding geënt zijn op het blokkeren van iets dat gewoonweg onderdeel van het kind is, bijvoorbeeld door ontspanningsoefeningen op momenten dat je hoofd als een racebaan voelt door creatieve ideeën en passie. Daarmee willen we niet zeggen dat ontspanningsoefeningen niet werken, in tegendeel! Maar je moet wel kijken op welke momenten je welke interventies gaat inzetten. En wanneer je hoofd en hart op volle toeren draait, is dat níet het moment om te vragen om ontspanningsoefeningen toe te passen. Wat daarnaast ook een ander belangrijk element is, is de misvatting dat we intensiteit altijd kunnen zien aan de buitenkant. Hoogbegaafde kinderen horen vaak iets in de trant: ‘ik begrijp wat je voelt’ of 'ik zie dat je boos bent'. Wees spaarzaam met dergelijke uitspraken. Vergis je namelijk niet. De binnenkant kan vaak veel heftiger voelen dan aan de buitenkant zichtbaar is. Denk niet te snel dat je op basis van uiterlijke kenmerken het kind kan ‘lezen of  begrijpen’. Als je dit zo uitspreekt en het kind denkt hier anders over, kun je het kind tekort doen en het vertrouwen verliezen!  

Begeleiding binnen ECHT start zoveel mogelijk vanuit de ervaring en beleving van het kind, niet de mening, oordelen of wensen van de omgeving!  Dit betekent dat we doelen proberen te stellen die vanuit het kind bekeken zijn en niet vanuit het disruptieve gedrag dat de omgeving graag wil veranderen. Dit vraag om een mindshift van het systeem en ook vaak vanuit het kind zelf. Dit zijn ze soms niet gewend vanuit eerdere ervaringen. We proberen daarnaast gebruik te maken van de creativiteit die veel hoogbegaafde kinderen hebben. Wanneer je van tevoren je plan klaar hebt liggen en je wilt het hoogbegaafde kind overtuigen dit plan uit te proberen, is het geen plan vanuit het kind zelf. De kunst is om kennis, inzichten en ervaring van jou als begeleider te integreren in het plan van het kind! Bedenk je dat het kind (ook een verbaal begaafd kind) niet altijd de woorden heeft om uit te leggen wat zij van binnen voelen of waarom ze zich gedragen zoals ze doen. De complexiteit aan beleving en emoties zijn te groot om in woorden te vatten. Het kind moet dit gevoel leren te begrijpen. Je kunt niet iets aanpassen wat je niet begrijpt. Psycho-educatie (inzicht in jezelf, woorden leren geven aan je binnenkant) is daarom inherent aan begeleiding van hoogbegaafde jongeren en dit is een vast element binnen de begeleiding van jongeren binnen ECHT. Wanneer je inzicht probeert te geven aan het kind is het noodzakelijk om écht in gesprek te gaan met het kind. Inzicht kun je niet opleggen van buitenaf. Inzicht komt van binnenuit! Jij kan als begeleider van het kind nooit opleggen wat een kind moet denken en voelen. Dit komt vanuit het kind zelf. Eigen ervaringen, rekening houden met de context van het kind, emoties van het kind moeten hier dus in mee worden genomen. Laat het kind meedenken over wat nodig is voor hem/haar. En vanuit de kant van de begeleider vraagt dit om te luisteren om te begrijpen en niet luisteren om te reageren!

Bij de begeleiding van hoogbegaafde kinderen is daarnaast de attitude t.o.v. het kind cruciaal. Bij ECHT zien wij veel hoogbegaafde kinderen die veel negatieve ervaringen hebben opgedaan binnen scholen, sociale situaties of eerdere hulpverlening. Wanneer wij willen dat er opbouw komt in vertrouwen (zowel in zichzelf als in de omgeving) dan zullen we in onze houding moeten uitstralen dat wij hier zelf ook vertrouwen in hebben! Dit betekent een focus op de sterke kanten van het kind. En niet alleen in woorden, maar in alles wat je doet en zegt moet dit terugkomen!

Er is niet 1 basishouding als begeleider van hoogbegaafde jongeren. Bij internaliserend gedrag moet de jongere het gevoel krijgen ruimte te hebben en controle te mogen houden. De wat meer externaliserende hoogbegaafde jongeren moeten leren te vertrouwen op intenties van de begeleider en moet leren sámen te gaan werken tijdens de begeleiding, rekening houdend met grenzen vanuit beide partijen. Een aantal basisprincipes vanuit de begeleiders binnen ECHT is dat wij congruent  proberen te zijn en duidelijk in wat we wel en niet kunnen bieden. Daarnaast proberen wij als begeleider met name authentiek en stabiel te zijn in onze reacties. Je moet als begeleider goed in verbinding staan met jezelf omdat sommige hoogbegaafde kinderen de neiging hebben om een ander een spiegel voor te houden. Dit zoekt soms (onbedoeld) de kwetsbaarheid van een ander op (een hoogbegaafd kind kan zeggen waar het op staat). Dit vraagt oefening en reflectie. Je moet daarnaast als begeleider van hoogbegaafde jongeren die zijn vastgelopen in het onderwijssysteem dingen uit durven spreken. Wees niet bang om dingen op tafel te leggen, zolang het maar eerlijk, waar, oprecht is en zo subtiel mogelijk omschreven.

Expertisecentrum Hoogbegaafdheid en Talentontwikkeling  Gooi en Vechtstreek Nathalie van Kordelaar en  Bart Smoors

1613 Laatst aangepast op zondag 29 november 2020
Meer in deze categorie: Hoogbegaafde kinderen en corona »